Uit de rij

Goed geschreven wel zielig de boek

het is een dun boekje maar volgens mijn dochter (havo 3) de moeite waard om te lezen

Ik zag ‘Uit de rij’ voorbij komen op sociale media en was meteen nieuwsgierig. Ik ben altijd benieuwd naar verhalen die over de tweede wereldoorlog gaan, dus dit boek trok ook meteen mijn aandacht. Wat meteen opvalt is dat het klein, en handzaam is en het een hardcover betreft. Het boek is bedoeld voor de jeugd, maar ook ik heb dit boek met veel plezier gelezen.

De titel verklapt eigenlijk al een deel van het verhaal, echter blijft natuurlijk de vraag hoe en wanneer wordt Daniël uit de rij gehaald. Daniël is een Joodse jongen die zich niet anders voelt als zijn vriendjes. Tijdens de tweede wereldoorlog merken Daniël en zijn ouders al snel veranderingen die op hun van invloed zijn. Zo mag Daniël niet meer naar school, mogen ze niet meer naar het park enz. Dit wordt steeds erger, tot aan de Jodensterren aan toe. Echter zijn vriendje Appie wil wel nog steeds met hem spelen en Appies moeder staat ook nog steeds voor Daniël klaar.

Als het te gevaarlijk wordt, moet het gezin onderduiken. Echter worden ze ontdekt en Daniël en zijn moeder worden door de Duitsers naar de Schouwburg vervoerd. De vader van Daniël is op dat moment niet thuis. Daniël wordt door een verpleegster meegenomen naar de crèche waardoor hij soms buiten de schouwburg mag gaan wandelen en zijn moeder soms mag bezoeken. Op een bepaald moment wordt Daniël uit de rij gehaald tijdens het wandelen en begint zijn reis langs verschillende onderduikadressen.

Dit verhaal geeft duidelijk weer, wat de oorlog met een Joodse jongen doet en dat dit invloed heeft op de rest van zijn leven. Daarom is het ook zo belangrijk dat dit steeds onder de aandacht blijft en er op scholen aandacht aan besteed wordt. Ik denk met dit boek, lezen jongeren het op een eenvoudige manier en krijgen ze een goed beeld van de situatie tijdens de tweede wereldoorlog.

Doordat er ook foto’s toegevoegd zijn aan het boek, krijg je een nog realistischer beeld van het verhaal. Er zijn foto’s gebruikt die uit het persoonlijk album van de familie Franschman afkomstig zijn, maar er zijn ook foto’s gebruikt uit het landelijk archief. Doordat de foto’s door het verhaal geplaatst zijn, krijg je als lezer nog meer het gevoel dat je snel door het verhaal gaat. En ik denk, dat dit ook erg fijn is voor jonge lezers, die wellicht wat moeite met lezen hebben en op deze manier toch het gevoel krijgen dat ze het verhaal snel lezen.

Ik denk dat dit een boek is, die best als verplichte leeskost ingevoerd zou mogen worden. Hierdoor krijgen de jonge lezers een interessant verhaal te lezen en ook nog een verhaal wat boeiend is en hun aandacht vast zal houden, zonder dat het verhaal ergens te beangstigend wordt. Wel is het einde natuurlijk redelijk verdrietig, maar zelfs hier heeft Henriëtte er een mooie draai aan gegeven dat je ondanks het verdrietige einde als lezer toch het boek met een tevreden gevoel kunt dichtslaan.

Toen de man van Henriëtte enkele jaren geleden gevraagd werd een kerstverhaal voor te dragen in de kerk besloot de schrijfster het verhaal van haar schoonvader Daniël Franschman op papier te zetten. Uitgeverij Scholten BV maakte er een mooi boekje van; een dierbaar monumentje voor Daniël en de vele anderen die hetzelfde mee hebben gemaakt.
De zesjarige Daniël woont boven de kapperszaak van zijn vader in Amsterdam. Hij speelt graag buiten met zijn vriendje Appie. Daniël is een joods jongetje, Appie komt uit een christelijk gezin. Ondanks dat Daniël niet meer welkom is op school, het park of de speeltuin staat de deur bij Appie thuis altijd voor de jongen open. Op een dag verhuist het gezin naar een onderduikadres. Niet veel later halen soldaten moeder en Daniël op en worden ze met een legertruck naar de Hollandse Schouwburg gebracht. Hier wordt de jongen van zijn moeder gescheiden en naar de crèche, die aan de overkant is, gebracht. Elke dag mag hij bij zijn moeder op bezoek. Maar dan is de tijd aangebroken dat Daniël onder gaat duiken. Wanneer de kinderen een wandeling gaan maken, wordt Daniël uit de rij gehaald door een vriendelijke man en naar een huis gebracht waar hij zich vlug moet omkleden. Vanaf dat moment heet hij geen Daniël meer maar is hij Jan. Zal hij zijn vader en moeder ooit nog terugzien?
Het hardcover boekje ziet er goed verzorgd uit. Direct bij het openslaan is een oude brief afgedrukt van Daniëls pleegvader. Zo bijzonder dat dit al die jaren bewaard gebleven is. De brief zal beslist indruk maken op de lezers; het is het bewijs dat het trieste verhaal werkelijk gebeurd is. Ook de vele oude bruine foto’s zijn mooi; er staan familiekiekjes in, maar ook foto’s van gebeurtenissen die een belangrijke rol spelen in het verhaal. Het verhaal is voor kinderen uit de bovenbouw. Het is geschikt om op school te gebruiken bij de lessen over de Tweede Wereld Oorlog. Tijdens deze lessen zal er vast en zeker aandacht besteed worden aan het onderduiken van joodse mensen. Maar welke invloed dit onderduiken op het leven van een kind had, kun je niet uit een lesboek halen. Daarom is het ontzettend belangrijk dat deze verhalen doorverteld blijven worden. Wat mij betreft, had er nog best een tiende hoofdstuk aan het verhaal toegevoegd mogen worden. Ik was nieuwsgierig of Daniël na de oorlog voorgoed bij zijn pleegouders mocht blijven wonen. Ik heb veel hartverscheurende verhalen gelezen van oorlogswezen die na de oorlog van hun pleegouders gescheiden werden. Ze moesten tot tweemaal toe hun ouders verliezen. Het is fijn dat de schrijfster op de website van dit boek haar mailadres vermeld heeft en alle vragen van haar lezers beantwoord. Het was voor mij en geruststelling te lezen dat de kleine Daniël voorgoed in dit warme nest mocht blijven wonen.
Twee citaten en twee sterren:
Jodenster (symbool van vervolging, angst en dood) en Kerstster (symbool van Jezus, vrede en toekomst):
Blz 25: Ook Appie is onder de indruk van de ster. Als ze weer eens buitenspelen drukt Appie zijn vinger op de ster op zijn jas. ‘Wat heb jij nou?’ ‘Een davidster, ‘legt Daniël uit. Dat is dezelfde naam als mijn vader heeft. Appie tuurt naar de gele ster met letters erin. Zijn vingers glijden erover. ‘J-oo-d,’ leest hij hardop. ‘David staat in de Bijbel en Jood ook! En weet je wanneer wij zulke sterren maken?’ Daniël trekt zijn schouders op. ‘Als het kerst is. Precies zulke! Die maken we van papier. Knippen we uit en kleuren we in. Oók geel! Daniel kijkt hem verward aan. ‘Is het nu kerst dan?’
Bz 90: En samen met deze mama knipt hij mooie sterren, uit geel papier. Niet voor op zijn jas. Maar voor op het raam en voor aan de muur. Het is de ster van Bethlehem. Want het kerstfeest zal algauw gevierd worden. Het is het feest van de vrede! En Daniël mag het meevieren dit jaar.

Uit de rij is een prachtig hardcover boekje met het aangrijpende verhaal over de kleine Joodse Daniël. Dit verhaal is gebaseerd op waar gebeurde feiten. De hoofdstukken zijn kort en er staan veel foto’s in uit de tijd dat Daniël leefde. Aantrekkelijk voor de jeugd om te lezen dus, maar ook ik las het met veel ontzag voor dit kleine mannetje en de mensen van het verzet.

Daniël woont samen met zijn ouders naast de kapperszaak van zijn vader in Amsterdam. Daniël is bevriend met Appie en ze zitten beide op een andere school. Omdat Daniël Joods is mag hij niet bij Appie op school zitten, maar gelukkig mag hij wel bij Appie thuis komen. Appie zijn moeder leest vaak een verhaal voor uit een dik boek, de Bijbel. Zij leest een verhaal over Daniël en een verhaal over kerstmis. De Joden zien Jezus als een gewone Jood en Joden lezen uit een ander boek voor hun geloof. Daniël vind de verhalen uit de Bijbel heel erg mooi, maar thuis lezen ze daar dus niet uit.

Wanneer de oorlog echt begint, moeten de Joden een ster op hun kleding naaien van de Duitsers, de vader van Daniël is het daar niet mee eens. Hij is kapper en zorgt ervoor dat hij niet meer herkenbaar als Jood over straat gaat.

Ineens moet Daniël heel hard lachen. “Papa, wat heeft u nu gedaan!?” roept hij. “Uw haar lijkt wel van worteltjes gemaakt!” Papa grijnst. Zijn hand glijdt over de rode stekels op zijn hoofd. “Vind je het mooi?”

Het wordt steeds gevaarlijker op straat en het gezin moet onderduiken. De vader van Daniël is weg als de Duitsers, Daniël en zijn moeder op hun onderduik adres vinden en ze worden met nog veel meer Joden naar de Schouwburg gebracht. Daar worden kinderen van hun ouders gescheiden om ze een beter onderdak te geven. De kinderen worden nog steeds bewaakt door Duitsers, maar ze hebben eten en een bed. Iedere dag mogen ze een wandeling maken met begeleiders. Op een dag wordt er afgesproken dat Daniël rechts achteraan in de rij moet lopen en wanneer er iemand op zijn schouder tikt moet hij Uit de rij stappen en met deze persoon mee lopen zonder vragen te stellen.

De reis die Daniël dan moet maken, zonder zijn ouders brengt hem op vele plaatsen in Nederland en het verzet helpt Daniël de oorlog te overleven.

Een prachtig verhaal wat zeker kinderen, maar ook volwassenen zal aanspreken. Voor de iets gevorderde lezers een verhaal wat zelf gelezen kan worden, maar het is ook een heel goed voor te lezen. Gelukkig geen hele heftige verhaallijn, zodat kinderen er geen angsten van krijgen, alleen is het einde wel verdrietig. Dit is ook weer zo’n verhaal dat gelezen moet worden, omdat kinderen niet mogen vergeten wat er is gebeurd en hoe fijn ze het nu hebben.